Armaturen en duurzaamheid
De gemeente Losser heeft 4500 armaturen (mei 2016). In het armatuur wordt de lichtbron geplaatst. Het armatuur moet daarom water- en stofdicht en slagvast zijn. Belangrijk zijn de spiegels die het licht met een bepaalde verspreiding op straat richten. Armaturen gaan zo’n 20 jaar mee en moeten geregeld schoongemaakt worden.
Vormgeving armaturen - beeldkwaliteit overdag
Bij daglicht is de vormgeving mede bepalend voor de ruimtelijke kwaliteit van de omgeving. Om die reden kiest de gemeente in sommige gebieden speciale lantaarnpalen en armaturen. Bekend zijn de lantaarnpalen en armaturen met antieke uitstraling in centrumgebieden. Langs invalswegen worden ook vaak bijzondere ontwerpen geplaatst. Losser kiest in zijn algemeenheid voor ′sober en doelmatig′.
Foto′s: In oude dorpscentra worden vaak nostalgische armaturen en bijpassende lantaarnpalen geplaatst.
Beeldkwaliteit in de avond en nacht
In de avond en nacht valt niet zozeer het uiterlijk van de mast en het armatuur op. Wel valt het licht op dat eruit straalt. Welke kleur heeft het, hoe fel is het en welke kant straalt het op? De vorm van het armatuur is vaak niet te zien door de felheid van het licht. In het armatuur richten de spiegels het licht de gewenste kant op. De keuze van het armatuur bepaalt hoeveel lichthinder en lichtvervuiling er optreedt.
Zijwaartse lichtuitstraling minimaliseren
Vormgeving van armaturen verandert naar steeds plattere armaturen met alleen de noodzakelijke zijwaartse uitstraling. De bekende rondstralende kegelvormige armaturen geven een mooi sfeerbeeld en verlichten alle hoeken van bijvoorbeeld een woonwijk. Ze kunnen echter lichthinder geven in woon/slaapkamers en zijn grote afstand zichtbaar. Waar mogelijk plaatst de gemeente armaturen die naar beneden stralen, zeker aan de randen van de woonkern nabij open landschap.
Foto′s: conventionele kegel verlicht de slaapkamer (bovenste foto′s) terwijl een naar beneden gericht armatuur vooral de weg aanlicht (onderste foto′s)
Welk armatuur staat waar?
De gemeente kiest voor ′eenduidig waar mogelijk, afwijken waar nodig′. De gemeente kiest zoveel mogelijk uniforme armaturen op dezelfde typen weg. Dit is makkelijk voor het onderhoud, herkenbaar voor de weggebruiker (met name overdag) en verlaagt de kosten. De stand van de spiegels varieert wel want dat hangt af van hoe ver de masten uit elkaar staan, hoe breed de weg is, en in hoeverre de stoep of het fietspad ′achter’ de lantaarnpaal meeverlicht moeten worden.
Afwijkingen zijn mogelijk om verkeerskundige redenen of om het versterken van de ruimtelijke kwaliteit zowel overdag als in de avond en nacht.
Onderstaande foto′s tonen diverse armaturen die in 2015 veel op straat te zien zijn. Daarbij gaat het om de vormgeving en dus het type armatuur (en niet om de fabrikant van specifiek dit getoonde armatuur).
Foto 1: Het ouderwetse kegelarmatuur straalt veel van de omgeving aan en is van veraf zichtbaar. In een gebied rond een verzorgingstehuis kan het prettig zijn dat de gehele omgeving wordt verlicht.
Foto 2: Dit vlakke LED armatuur straalt rondom de lantaarnpaal het licht gericht naar beneden.
Foto 3: Dit is een ander modern ontwerp in de vorm van een ′lichtstaaf′.
Techniek: Conventioneel versus LED
In 2016 is er nog 91% ′conventionele verlichting’ op straat. Deze zijn dus nog niet door LED vervangen. De lamp in deze conventionele armaturen wordt verschillende keren vervangen tijdens de levensduur van het armatuur en ook het voorschakelapparaat gaat geen 20 jaar mee.
Bij LED verlichting werkt het anders. Armatuur en LED lichtbron vormt vaak één geheel. Het verwachte aantal branduren van de LED is dusdanig hoog, dat de lichtbron niet vervangen hoeft te worden tijdens de levensduur van het armatuur. Dit zorgt voor lagere onderhoudskosten, hoewel schoonmaak nodig blijft en ook de driver op dit moment een kortere levensduur heeft dan de LED zelf.
Foto′s: In woonwijken (erftoegangswegen) worden veel rondstralers gebruikt (links). In andere woonstraten, langs gebiedsontsluitingswegen en in het buitengebied worden meestal ′kofferarmaturen′ gebruikt (foto 2). In de periode rond 2015 is er een voorkeur voor vlakke LED armaturen (beide rechts) die dimbaar en energiezuinig zijn en zo min mogelijk de omgeving aanstralen.
Onderhoud en vervanging
De gemeente werkt vervangingsachterstanden bij middels het vervangingsplan vanaf 2016. Het vervangen van conventionele (PLL) lampen gebeurt nu nog in een groepsremplace, dat wil zeggen dat alle lampen tegelijk worden vervangen in een bepaald gebied. Hierdoor zijn de kosten van vervanging van te voren bekend.
Duurzaam materiaalgebruik
De gemeente Losser vindt materiaalgebruik een belangrijk aandachtspunt. Bij het beoordelen van de duurzaamheid van armaturen én lantaarnpalen wordt naar de gehele cyclus gekeken van winning, productie, gebruik, verwijderen en hergebruik van materialen.
Er worden afspraken gemaakt met de leveranciers over duurzaamheid. Hierbij worden ook erkende inzamelaars en verwerkers betrokken zodat defecte of afgeschreven lampen milieuvriendelijk worden verwerkt.
De gemeente denkt vooraf na over welke milieuvriendelijke oppervlaktebescherming en schoonmaak mogelijk is.
Foto: schoonmaak of vervanging van een armatuur (foto van onderhoudswagen van een andere gemeente)